Het Vlaams Compostelagenootschap heeft zopas haar compleet vernieuwde pelgrimsroute Via Monastica voorgesteld.
De pelgrims die door ons land op weg zijn naar het Spaanse Santiago de Compostela, hebben er een wandelveilige en boeiende pelgrimsroute bij. De pelgrimsweg vult een onmisbare link in tussen de Nederlandse en de Franse Compostelawegen.

Deze langeafstandswandeling door de Kempen, het Hageland, Haspengouw en Wallonië brengt je een unieke mix van wisselende natuurervaringen, monastieke plaatsen, en gezellige steden en dorpen. Deze route laat je deelnemen aan een eeuwenoude pelgrimstraditie.

Voor deze pelgrimsroute stelt het Vlaams Compostelagenootschap ook een gloednieuwe, handige wandelgids voor. Naast een precieze wegbeschrijving zet de gids heel wat mooie plaatsen en interessante bezienswaardigheden in de kijker.

We praten over deze vernieuwde pelgrimsweg met Hugo Frederix, verantwoordelijke voor de Werkgroep Pelgrimspaden bij het Vlaams Compostelagenootschap.

Waar komt naam Via Monastica vandaan?

“De Via Monastica ontleent haar naam aan de monastieke plaatsen langs de pelgrimsweg, zoals de norbertijnenabdijen van Postel, Tongerlo, Averbode en Leffe. Bovendien ligt de voormalige abdij van Floreffe op enkele kilometers van de pelgrimsweg en was ook het kasteel van Hélécine ooit een norbertijnenabdij. Ook in Boneffe was er vroeger een abdij.

Hoe ziet het traject van de Via Monastica eruit?

“De Via Monastica is misschien wel onze mooiste pelgrimsweg.
Je loopt volop door natuurgebieden en landelijke omgeving, afgewisseld met monastieke plekken die een rijke geschiedenis en rust uitademen. De dorpen waar je doorloopt, zijn aangenaam. De steden Diest, Tienen, Zoutleeuw, Namen en Dinant erg gezellige plaatsen”, geeft Frederix aan.

“De pelgrimsweg vertrekt in het Noord-Brabantse Vessem bij de pelgrimsherberg Kafarnaüm en haakt er in op de Nederlandse Jacobsweg Amstelredam. Door de vallei van de Kleine Beerze, bossen en heide bereik je de abdij van Postel. Vanaf Balen tot Diest wandel je twee dagen door het Landschapspark de Merode. Een unieke mix van wisselende natuurervaringen en monastieke plaatsen. Maar je kunt vanuit Balen ook direct doorsteken naar Diest, en de abdijen van Tongerlo en Averbode en het bedevaartsoord Scherpenheuvel niet aandoen. Zonde, maar geen doodzonde”, grapt Frederix.

“De Oranjestad Diest, met een van de mooiste begijnhoven van Europa, is een must-see. Zoutleeuw, iets verderop, is dat eigenlijk ook. De Leonarduskerk slaagde erin om door de eeuwen heen zijn imposante kerkschatten goed te bewaren. Iets ten noorden van Zoutleeuw kun je opteren voor een variante, die je langs suikerstad Tienen voert, met zijn voormalige begijnhofkerk, en je daarna linea recta naar Namen brengt. We laten de keuze aan de pelgrim.”

“Na Zoutleeuw loop je door het landelijke Haspengouw naar Hélécine en verder naar Boneffe. Vanaf Namen tot voorbij Givet volgt de Via Monastica een voor de hand liggende leidraad: de Maas. Soms is dat een breed jaagpad, soms een avontuurlijker pad. Net voor Dinant ben je aan de abdij van Leffe. Wil je na Dinant weg van de Maas, dan kun je kiezen voor een variante over een plateau langs de Vieux Chemin de Givet. Alle routes komen weer samen in Hastière, met de voormalige abdijkerk. Voorbij Givet wandel je door een van de mooiste dorpen van deze Via: Hierges. In het niemandsland tussen Olloy-sur-Viroin en de Franse grens lijkt het wel of je die dag alleen op de wereld bent, met enkel de natuur als metgezel. In Rocroi, een architecturaal uniek vestingstadje geeft de Via Monastica de fakkel na 283 km door aan de Via Campaniensis. Die pelgrimsweg brengt je naar Vézelay.”

“Alle info over de Via Monastica vind je op compostelagenootschap.be/monastica/. Of je scant de QR-code.”

Je kan dus ook een pelgrimstocht in Vlaanderen starten? 

“Natuurlijk! Pelgrimeren in eigen land kan langs een van de acht door ons uitgebouwde Via-pelgrimswegen. Van west naar oost zijn dat de Via Yprensis, Via Brugensis, Via Scaldea, Via Tenera Via Brabantica, Via Monastica en Via Limburgica. Binnenkort komt dat de Via Lovaniensis bij. We publiceren de bijhorende pelgrimsgidsen en houden de informatie over gastgevers langs onze Via’s actueel.”

“Onze Via’s maken deel uit van een omvangrijk netwerk van pelgrimsroutes naar Compostela en verbinden de routes uit Nederland met die in Frankrijk. Sinds 2004 zijn de pelgrimswegen naar Compostela Europees Cultureel Erfgoed. Je kunt onze Via’s bekijken op compostelagenootschap.be/vias/. Of je scant de QR-code.”

Wat betekent pelgrimeren eigenlijk?

“Je zou het wandelen-plus of fietsen-plus kunnen noemen. Die plus vult elke pelgrim zelf in. Voor sommigen is het een pure sportieve uitdaging. Anderen willen voor zichzelf eens alles op een rijtje zetten, achteruit- en vooruitkijken na studie of pensionering. Of gewoon uitvissen wat nu echt belangrijk is in hun leven. Nog anderen willen vriendschapsbanden aanhalen, hebben cultuurhistorische interesses, willen gewoon genieten van landschap en natuur of hebben spiritueel-religieuze motieven. Wat maakt dat voor een pelgrim de tocht zelf het doel is en niet zozeer de eindbestemming.”

Hoeveel mensen maken de tocht naar Compostela?

“In 2023 haalden 446.035 pelgrims Santiago een ‘compostela’, een bewijs van aankomst, af. Daarvan waren er 5.886 Nederlanders en 2.981 Belgen. Een deel van hen maakte dankbaar gebruik van ons Via-pelgrimswegennetwerk.”

Wie is het Vlaams Compostelagenootschap?

“Onze vrijwilligersorganisatie bestaat al 40 jaar en telt 3000 gezinnen als lid, bijna 4300 individuele leden”, zegt Hugo Frederix. “Het unieke van onze vereniging is dat we mensen uit alle geledingen van de maatschappij aantrekken, zonder onderscheid van gezindheid. Wanneer je enkel een rugzak over je schouder tilt en op weg gaat, maakt het nog weinig uit waar je vandaan komt of wat je achtergrond is.”

Wat doen jullie precies?                                           

“Onze belangrijkste opdracht is om de individuele kandidaat-pelgrim te helpen om de pelgrimstocht naar Compostela aan te kunnen vatten. Wij zorgen ervoor dat je een kwalitatief betere tocht kan maken. Daarom staat het ook zo in ons logo: Voor een betere tocht,” legt Hugo Frederix uit.

“Op onze website vindt de kandidaat-pelgrim meteen uitgebreide informatie over de voorbereiding van de tocht en de mogelijke pelgrimswegen naar Compostela. Elk jaar organiseren we vijf infodagen, telkens in een andere Vlaamse provincie. En elke zaterdag kan je naar ons infopunt in Mechelen komen. Daar beantwoorden vrijwilligers op basis van hun eigen pelgrimservaring al je vragen over je tochtplannen.”

Jullie zijn een vrijwilligersorganisatie. Toch niet evident?

“Doordat we leden hebben met zeer diverse professionele ervaringen, vinden we voor omzeggens voor elke taak uiteindelijk wel een competente vrijwilliger. Wat maakt dat 245 leden bij ons als vrijwilliger actief zijn in 15 werkgroepen, in 8 afdelingen en logistieke diensten, 3 redacties en het bestuursorgaan. Een zeer actieve en gemotiveerde vrijwilligersgroep.” “Onze acht afdelingen organiseren regelmatig activiteiten, waar ze mensen samenbrengen die geboeid zijn door het pelgrimeren. Dat kan een wandeling zijn, een lezing of een opleiding.”

Hoe maak je een pelgrimsweg?

“Eerst gaan we op zoek naar een historische pelgrimsweg, waaraan we ons kunnen spiegelen. Dat bepaalt het basistraject voor de huidige pelgrimsweg”, legt Hugo Frederix uit. “Daarna geven we het traject een actuele invulling. Door het gebruik van o.a. het wandelknooppuntennetwerk lopen de pelgrimswegen veilig over trage wegen – wandelpaden door natuurgebieden en verkeersluwe wegen – evenwel zonder nodeloze omwegen te maken. We sturen de weg langs cultuurhistorische bezienswaardigheden en sluiten ook spirituele ijkpunten in.”

“Vermits een pelgrim, met enkel een rugzak, sterk afhankelijk is van het lokaal aanbod aan diensten, gaan onze pelgrimswegen ook door steden en dorpskernen. Daar geven we logiesplaatsen, eetgelegenheden en winkels aan.”

Hoe realiseert het Vlaams Compostelagenootschap deze Via’s?

“Dat gebeurt door de Werkgroep Pelgrimspaden en Onderdak. Die bestaat uit een stuurgroep met acht via-beheerders. Die sturen 87 trajectbeheerders aan, elk verantwoordelijk voor een deeltraject van ongeveer 15 km. In het totaal zijn er 117 deeltrajecten, gespreid over 8 Via’s. Voor een pure vrijwilligersorganisatie een operationeel huzarenstukje”, verduidelijkt Hugo Frederix.

Waar kunnen pelgrims overnachten na hun dagtocht?

“We hebben geopteerd om in onze nieuwe stapgidsen geen logiesadressen meer op te nemen. Na druk zouden die meteen verouderd kunnen zijn. Voortaan geven we de gastgevers aan op webpagina’s van onze Via’s: met een icoontje op de digitale kaart, als pdf downloadbaar en als waypoints in de gpx. De logiesadressen zijn een mix van leden van ons genootschap en commerciële gastgevers. De lijsten actualiseren we tweemaal per jaar.”

Kun je de weg ook zonder stapgids lopen?

“Het is door de regelgeving niet overal mogelijk om een continue bewegwijzering te garanderen. In combinatie met een gpx op je smartphone gaat het volgen van de route misschien wel lukken. Maar onze stapgids verrijkt je pelgrimeerervaring aanzienlijk, omdat die aangeeft wat je op je tocht tegenkomt. Waar toegestaan brengen we bewijzering aan met plaatjes op bestaande wandelinfrastructuur. In stedelijke gebieden opteren we voor bronzen schelpen in het wegdek. De samenwerking met de provincies, steden en gemeenten loopt erg vlot.”

Welke via-gidsen hebben jullie intussen al gepubliceerd?

“De voorbije veertien maanden hebben we al vijf compleet vernieuwde pelgrimsgidsen gepubliceerd: de Via Monastica, de Via Limburgica, de dubbelgids Via Brugensis – Via Yprensis, en de Via Tenera. Allemaal in een handig broekzakformaat. Ze zijn ook beschikbaar als e-boek. De dubbelgids Via Brabantica – Via Lovaniensis verschijnt in mei. De laatste gids, de Via Scaldea, is voorzien voor het najaar.

Hoe houden jullie de Via’s door ons land actueel?

“Minstens eenmaal per jaar checken onze trajectbeheerders hun traject. Bij gewijzigde weginfrastructuur volgt een onmiddellijke aanpassing. Die stellen we als downloadbare pdf met de trajectwijzigingen beschikbaar op onze website”, licht Frederix toe.